Wszystkie najważniejsze przepisy dotyczące organizacji wypoczynku dzieci i młodzieży, bo tak fachowo nazywają się obozy czy też kolonie, określają dwa akty prawne:
- Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, której teks jednolity znajdziecie tu:
- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 marca 2016 w sprawie wypoczynku dzieci i młodzieży, którego całą treść znajdziecie tutaj.
Wymagania na kierownika wypoczynku określa Art. 92p ust. 1. Oto one:
1. Niekaralność
Nie można być skazanym za umyślne przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, wolności seksualnej i obyczajności, przeciwko rodzinie i opiece oraz związane z narkotykami. Na to konieczne jest posiadanie zaświadczenia o niekaralności. Dokładna instrukcja jak to zrobić jest w poście Jak uzyskać zaświadczenie o niekaralności.
Kierownikiem nie mogą też być osoby, którym sąd orzekł zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowywaniem, edukacją lub opieką nad dziećmi, albo które mają zakaz zbliżani się do kogokolwiek z uczestników wypoczynku.
2. Ukończone 18 lat
Trzeba ukończyć 18 lat. Tu nie ma odstępstw.
3. Średnie wykształcenie
Konieczne jest wykształcenie co najmniej średnie lub średnie branżowe. Matura jest zbędna, wystarczy mieć ukończone liceum lub technikum. Chyba, że chcesz być kierownikiem na obozie harcerskim i masz stopień przewodnika, to nawet nie musisz mieć wykształcenia.
4. Kurs na kierownika wypoczynku
Nie jest wymagany, jeśli się pełni funkcje kierownicze w szkole lub innej placówce oświatowej lub ma stopień min. podharcmistrza.
Sam kurs do trudnych nie należy i trwa tylko 10 godzin. Można go robić w formie stacjonarnej i kosztuje ok. 150 zł. Sporo jest na rynku kursów online. Ich cena to ok. 290 zł, natomiast na koniec musi nastąpić spotkanie z nauczycielem, który szkoli z części praktycznej, przeprowadza egzamin i wydaje zaświadczenie o ukończeniu kursu. W niektórych przypadkach jest to fikcja. Egzaminatorzy przysyłają formularz egzaminacyjny korespondencyjnie i trzeba go odesłać. Co ciekawe do uczestnika kursu wraz z formularzem przysyłane jest zaświadczenie o ukończeniu kursu.
Osobiście polecam kursy stacjonarne, ale trzeba się na nie zapisać z dużym wyprzedzeniem, bo nie wszystkie ogłaszane szkolenia dochodzą do skutku.
5. Trzy lata doświadczenia
Trzeba posiadać co najmniej 3-letnie doświadczenie w wykonywaniu zadań dydaktyczno-wychowawczych lub opiekuńczo-wychowawczych, uzyskane w okresie ostatnich 15 lat. Ten wymóg nie dotyczy nauczycieli oraz harcerzy w stopniu podharcmistrza.
To doświadczenie można zdobyć pracując w placówkach wychowawczych, oświatowych lub w organizacja pozarządowych – na przykład w pracując jako instruktor lub wolontariusz w klubie sportowym. Na to w czasie kontroli należy przedstawić jakiś papier np. zaświadczenie z klubu.
6. Brak rekordów w bazie sprawców
Jest jeszcze jeden wymóg, który wynika z art. 21 ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępstwami na tle seksualnym. Kierownik nie może figurować w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym. Takie zaświadczenie musi wygenerować organizator, czyli klub sportowy z rejestru niejawnego. Samo zaświadczenie z KRK (Krajowy Rejestr Karny) nie wystarczy, gdyż nie wszystkie przestępstwa się tam znajdują. Nie ma choćby tych, które z uwagi na czas od odbycia kary lub decyzją sądu uległy zatarciu.
Rozporządzenie w § 5. 1. wymienia też najważniejsze obowiązki kierownika wypoczynku:
1) kierowanie wypoczynkiem;
2) opracowywanie planu pracy oraz rozkładu dnia podczas wypoczynku i kontrola ich realizacji;
3) ustalenie i przydzielenie szczegółowego zakresu czynności wychowawcom wypoczynku, trenerom i instruktorom sportu, rekreacji, animacji kulturalno-oświatowej, lektorom języka i innym osobom prowadzącym zajęcia podczas wypoczynku;
4) kontrola wykonywania obowiązków przez osoby wymienione w pkt 3;
5) zapewnienie uczestnikom wypoczynku właściwej opieki od momentu przejęcia ich od rodziców do czasu ponownego przekazania rodzicom; w przypadku pełnoletnich uczestników wypoczynku – z miejsca i do miejsca zbiórek wyznaczonych przez organizatora wypoczynku;
6) nadzór i przestrzeganie bezpiecznych i higienicznych warunków wypoczynku;
7) zapewnienie uczestnikom wypoczynku korzystania wyłącznie z wyznaczonych obszarów wodnych, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 sierpnia 2011 r. o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych (Dz. U. poz. 1240 oraz z 2015 r. poz. 779, 1642 i 1830), w obecności ratownika wodnego i wychowawcy wypoczynku;
8) zapewnienie zróżnicowanej diety uczestnikom wypoczynku;
9) przekazanie organizatorowi wypoczynku niezwłocznie po zakończeniu wypoczynku dziennika zajęć i kart kwalifikacyjnych;
10) udostępnienie na wniosek rodziców albo pełnoletniego uczestnika wypoczynku kopii karty kwalifikacyjnej uczestnika wypoczynku;
11) nadzór nad realizacją programu;
12) podział uczestników wypoczynku na grupy.
W tym samym rozporządzeniu w §6 znajduje się nieco inny wykaz, jednak dotyczy on wyłącznie wypoczynku organizowanego przez szkołę lub placówkę na okres do 3 dni, więc nas to nie dotyczy. Jak widać kierownik musi ogarnąć wszystko – planuje, wdraża i nadzoruje. Co ważne kieruje on wypoczynkiem jednoosobowo, czyli rządzi i bierze za wszystko odpowiedzialność.
Poza tym wykazem w zakresie wypadków dodatkowe obowiązki kierownika wskazuje ustawa o systemie oświaty w art. 92l:
1. Każda osoba wchodząca w skład kadry wypoczynku, która powzięła wiadomość o wypadku z udziałem uczestnika wypoczynku, niezwłocznie udziela mu pierwszej pomocy i zapewnia opiekę, a w razie potrzeby powiadamia podmioty ustawowo powołane do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego.
2. Kierownik wypoczynku lub upoważniony przez niego wychowawca wypoczynku o każdym wypadku podczas wypoczynku zawiadamia niezwłocznie:
1) rodziców uczestnika, który uległ wypadkowi, albo osobę wskazaną przez pełnoletniego uczestnika wypoczynku w karcie kwalifikacyjnej;
2) organizatora wypoczynku;
3) kuratora oświaty właściwego ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania organizatora wypoczynku oraz kuratora oświaty właściwego ze względu na miejsce lokalizacji wypoczynku;
4) organ prowadzący szkołę lub placówkę, dyrektora szkoły lub placówki oraz radę rodziców – w przypadku gdy organizatorem wypoczynku jest szkoła lub placówka;
5) prokuratora – w razie wypadku śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego;
6) państwowego inspektora sanitarnego – w przypadku zatrucia pokarmowego, do którego doszło na terenie kraju.
Do tego:
4. Kierownik wypoczynku albo upoważniony przez niego wychowawca wypoczynku przeprowadza po wypadku postępowanie powypadkowe oraz sporządza protokół powypadkowy, który zawiera:
1) imię, nazwisko i adres zamieszkania uczestnika, który uległ wypadkowi;
2) okoliczności wypadku;
3) działania podjęte w związku z wypadkiem;
4) skutki wypadku;
5) miejscowość lub miejsce i datę sporządzenia protokołu oraz podpis osoby sporządzającej protokół.
Taki protokół musi trafić do organizatora (np. klubu), rodzica dziecka poszkodowanego i do kuratorium oświaty.
Ważne jest też to, że obowiązków kierownika nie można łączyć z obowiązkami wychowawcy. Wynika to zarówno z § 5 ust. 3 rozporządzenia, jak i ze zdrowego rozsądku. Na obozie musi być dodatkowa osoba, która choćby pojedzie z dzieckiem do szpitala, gdyby zaszła taka konieczność. Jedna osoba nie może być kierownikiem jednocześnie na dwóch różnych obozach (ani jednocześnie na obozie i półkolonii).
Nie ma żadnego zapisu, który nakazuje przebywanie kierownikowi w placówce wypoczynku. Może on swoje obowiązki wykonywać zdalnie. Ewentualna kontrola z kuratorium oświaty lub sanepidu musi się odbyć przy udziale organizatora (np. członka zarządu klubu), kierownika lub osoby, którą do tego kierownik upoważni (np. innego wychowawcy).
Jak widać spełnienie wymogów formalnych do trudnych nie należy. Natomiast zorganizowanie pracy obozu wymaga dużego doświadczenia. Choć sam byłem kierownikiem wypoczynku już ponad 50 razy, to dużo nauczyłem się najpierw jeżdżąc na obozy jako uczestnik, a potem jako wychowawca. Polecam na początek zebrać swoją grupę i najpierw „podpiąć” się pod inny obóz jako wychowawca, aby się nauczyć, jak taki obóz poprowadzić, a dopiero potem myśleć o organizacji własnego.
