Islandia w 1998 roku miała najwyższy w Europie i jeden z najwyższych w świecie odsetek dzieci i młodzieży, które zażywały narkotyki, piły alkohol i paliły papierosy. Po 20 latach trwania modelu prewencyjnego „Młodzież w Islandii” (Youth in Iceland) ten odsetek należy do najniższych w świecie. Oto, jak tego dokonali.
Badania naukowe
Problem młodzieży islandzkiej był dokuczliwy. Ten kraj mimo sporego terytorium zamieszkuje jedynie 343 tysiące ludzi, z których większość żyje w stolicy kraju – Reykjaviku. Długie noce i surowy klimat powodowały, że młodzież często imprezowała.
Islandczycy skorzystali z pomocy dr. Harveya Milkmana, profesora Metropolitan State University of Denver, który w swoich badaniach naukowych zajmował się uzależnieniami behawioralnymi. Wspólnie z lokalnymi naukowcami podjęli pracę nad diagnoza i rozwiązaniem problemu. W 1999 roku powstało Islandzkie Centrum Badań Społecznych i Analiz (ICSRA), na którego czele do dziś stoi dr Inga Dora Sigfusdottir, profesorka socjologii na Uniwersytecie w Reykjaviku. ICSRA do dzisiaj nadzoruje wdrażanie modelu i analizuje dane.
Jak to określiła Sigfusdottir:
Dzięki badaniom dowiedzieliśmy się, że musimy stworzyć okoliczności, w których dzieci mogą prowadzić zdrowe życie i nie muszą używać substancji, ponieważ życie daje dużo radości i (dzieci) mają wiele do zrobienia – i są wspierane przez rodziców, którzy spędzą z nimi czas.
Z badań wynikły czynniki, które pomogą utrzymać się młodzieży z daleka od używek. Są to:
1. Zaangażowanie lokalnych społeczności oraz szkół
Program na nie miał charakteru ogólnokrajowego i z początku nie był wspierany przez władze centralne. Włączyły się natomiast do niego samorządy lokalne oraz szkoły. Dopiero potem rozpoczęto realizację projektu „Młodzież w Islandii”. W jego ramach odbyły się szkolenia dla rodziców dotyczące szkodliwości narkotyków i alkoholu oraz wpływu rodziców na zachowanie dzieci.
2. Udział w zorganizowanych zajęciach (zwłaszcza sportowych) kilka razy w tygodniu.
Postawiono na rozwój infrastruktury sportowej – w całym kraju wybudowano nowe obiekty sportowe. Zwiększono też finansowanie zajęć sportowych, aby osoby uboższe również mogły w nich uczestniczyć. Szereg zajęć artystycznych jest prowadzonych w szkołach po lekcjach. Do skuteczności tego rozwiązania ważne jest, aby dzieci w ramach swoich aktywności czuły się częścią grup i czerpały z nich radość. Liczba dzieci i młodzieży, która uprawia sport minimum 4 razy w tygodniu zwiększyła się do poziomu 42%.
3. Spędzanie czasu z rodzicami w ciągu tygodnia
Tu ciekawostka: ilość spędzanego z dzieckiem czasu (quantity of time) okazuje się być większym czynnikiem prewencyjnym niż okazjonalne próby spędzania czasu w spektakularny sposób (quality of time). Powołano do życia organizację „Dom i Szkoła”, w której rodzice podpisywali kontrakty. Zobowiązywali się w nich do niekupowania alkoholu nieletnim i do nadzorowania organizowanych przez młodzież imprez. Po wdrożeniu wszystkich działań ilość czasu spędzanego przez rodziców z dziećmi się podwoiła.
4. Spędzanie większej ilości czasu w domu – w efekcie godzina policyjna
Wprowadzono szereg zmian w prawie. Zakazano sprzedaży wyrobów tytoniowych młodzieży do lat 18, a alkoholu do lat 20. Całkowicie zabroniono reklamy tych artykułów. Wprowadzono również godziny, w których nastolatkom nie można było się pojawiać na ulicach. Dzieci w wieku 13-16 lat w okresie zimowym nie mogą przebywać poza domami po 22, a w okresie letnim po 24.
Jakie były tego efekty?
Najczęściej cytuje się wyniki badań ankietowych, gdzie pytano nastolatków o upijanie się, zażywanie narkotyków bądź palenie papierosów. Warto zobaczyć efekty.
| Grupa wiekowa 15-16 lat | 1998 | 2016 |
| Alkohol – upicie się co najmniej raz w ostatnim miesiącu | 42% | 5% |
| Marihuana – co najmniej raz w ostatnim miesiącu | 17% | 7% |
| Papierosy – codzienne palenie | 23% | 3% |
Program też wdrażano w ostatnich latach lokalnie w dwóch europejskich miastach – Kownie (Litwa) i Bukareszcie (Rumunia). Tam również zaoferowano młodzieży m.in. darmowe zajęcia sportowe. W obu przypadkach odnotowano spadek incydentów związanych z upijaniem się młodzieży oraz braniem narkotyków. Kolejnym odnotowanym wskaźnikiem było zmniejszenie liczby prób samobójczych.
Dodatkowym efektem jest wzrost poziomu sportowego Islandczyków. Pomijając fakt, że prawie każdy 6-latek w Islandii potrafi pływać również w zawodowym sporcie wyspiarze radzą sobie lepiej. Obecnie ten 178. pod względem liczby mieszkańców kraj na świecie najmuje 41. miejsce w rankingu FIFA. Ich narodowym sportem jest jednak piłka ręczna – Islandia skalsyfikowana jest na 19 miejscu światowego rankingu. To 4 miejsca wyżej niż Polska, a mówimy tutaj o kraju w populacją na poziomie miast takich jak Bydgoszcz albo Lublin.
Bibliografia:
https://planetyouth.org/the-method/
https://www.teensavers.com/post/what-can-we-learn-from-iceland-aos-solution-to-teen-addiction
https://www.theatlantic.com/health/archive/2017/01/teens-drugs-iceland/513668/
https://pieknoumyslu.com/islandia-powstrzymala-nastolatki/
http://www.islandia.org.pl/artykuly/2017/uzaleznienia_narkotyki_islandia.html
