Areszt, ograniczenie wolności lub grzywna w wysokości 1 000 zł grozi członkom zarządu klubu, którzy nie sprawdzili w rejestrze sprawców przestępstw na tle seksualnym osoby dopuszczonej do pracy z dziećmi. Kolejne 250 zł stanowić może grzywna za niewdrożenie standardów ochrony małoletnich. Za dopuszczenie osoby figurującej w rejestrze kara może wynieść do 31 000 zł. Brzmi na tyle poważnie, że nie należy tego lekceważyć.
Ustawa o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym została uchwalona 13 maja 2016 roku. Z kolei 28 lipca 2023 roku weszła w życie jej duża nowelizacja, która zmieniła również jej nazwę. Pełny tekst ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich znajdziecie tutaj: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20160000862/U/D20160862Lj.pdf
Przejdźmy do najważniejszych kwestii dotyczących naszej dziedziny.
Rejestr Sprawców Przestępstw Na Tle Seksualnym
Ustawa wprowadziła już 8 lat temu rejestr, jako środek ochrony małoletnich. Ten Rejestr posiada 3 „poziomy” danych:
- Rejestr publiczny. Jest on ogólnodostępny dla każdego poprzez internetową bazę i weryfikowanie danych nie wymaga logowania się. Tu w uproszczeniu znajdują się dane osób, które zostały skazane prawomocnym wyrokiem.
- Rejestr z dostępem ograniczonym. Jest przeznaczony dla osób i podmiotów, którzy zatrudniają lub szerzej mówiąc dopuszczają osoby do pracy z dziećmi. Ten rejestr wymaga zarejestrowania konta, o czym później. Znajduje się w nim dużo więcej informacji tj. informacje o warunkowo umorzonych karach, zatartych wyrokach, skierowaniach na pobyt w zakładzie psychiatrycznym, o zwolnieniu skazanego z zakładu karnego, wychowawczego lub psychiatrycznego itp. Oprócz pełnych danych osobowych sprawcy jest również publikowany w nim wizerunek sprawcy przestępstwa.
- Rejestr osób, w stosunku do których Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15, wydała postanowienie o wpisie. Tu również oprócz powyższych znajdują się dane opisujące czyn zabroniony.
Weryfikacja w Rejestrze
Prawo, ale też i obowiązek weryfikacji w rejestrze ograniczonym przysługuje:
Pracodawcom – przed nawiązaniem z osobą stosunku pracy, a innym organizatorom – przed dopuszczeniem osoby do działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi, w zakresie uzyskania informacji, czy dane tej osoby są zgromadzone w tym Rejestrze.
Oznacza to, że jeśli klub chce zatrudnić trenera, wychowawcę czy przyjąć wolontariusza, to powinien zweryfikować, czy dana osoba figuruje w bazie. Zatrudniana osoba ma również obowiązek przedstawić zaświadczenie z Krajowego Rejestru Karnego na swój temat, ale to nie zastępuje sprawdzenia w Rejestrze Sprawców. Co więcej mimo elektronicznej formy rejestru ustawa nakazuje wprost sporządzenie wydruku i dołączenie go do akt osobowych angażowanej osoby.
O wydruk z rejestru na temat zatrudnianych trenerów i wychowawców byłem już proszony m.in. w czasie kontroli obozu sportowego przez wizytatorów, oraz przez dyrekcję szkoły, w której wynajmowałem salę (to akurat trochę naciągane) oraz przez właścicieli przedszkola, w którym prowadzimy zajęcia dodatkowe.
Weryfikacja osób z zagranicy
Nowelizacja ustawy uzupełniła również lukę w odniesieniu do obcokrajowców i osób, które mieszkały, a co za tym idzie potencjalnie mogły popełnić przestępstwa zagranicą. To, że zatrudniany przez nas obcokrajowiec nie widnieje w polskim rejestrze, jeszcze nie dopełnia naszych obowiązków.
Zgodnie z ustawą każdy angażowany składa pracodawcy lub innemu organizatorowi oświadczenie o państwie lub państwach, w których zamieszkiwała w ciągu ostatnich 20 lat.
Każda z osób, mieszkająca w ciągu poprzednich 20 lat w innym kraju oraz każda osoba posiadająca obywatelstwo innego państwa musi przedłożyć informację z rejestru karnego państwa obywatelstwa uzyskiwaną do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi. Jeśli dany kraj nie wydaje takich zaświadczeń, to należy przedłożyć ogólną informację z rejestru karnego tego państwa. Jeśli takiego rejestru dane państwo nie prowadzi, przedkłada się specjalne oświadczenie.
Sprawdzanie w rejestrze z dostępem ograniczonym
Najpierw należy uzyskać dostęp do rejestru. Rejestr jest dostępny pod adresem: https://rps.ms.gov.pl/. Procedura rejestracji jest opisana na tej stronie, lecz zawiła. Konto użytkownika instytucjonalnego tworzy się poprzez wypełnienie formularza online, a następnie wysłanie zgłoszenia w wersji papierowej do Ministerstwa Sprawiedliwości. Dopiero po otrzymaniu pisemnej informacji zwrotnej konto stanie się aktywne.
Następnie konieczne jest uzyskanie informacji o osobie – tu jedyną niezbędną daną jest PESEL sprawdzanej osoby. Trzeba również podać powód złożenia zapytania o osobę np. „zatrudnienie do pracy z małoletnimi”. Aby wysłać zapytanie konieczne jest podpisanie go Profilem Zaufanym lub kwalifikowanym podpisem elektronicznym.
Rejestr działa dużo lepiej niż KRK, gdzie czasami na odpowiedź czeka się ponad tydzień. Informacje z Rejestru Sprawców są gotowe od razu.
Standardy Ochrony Małoletnich
Nowelizacja ustawy wprowadziła również nowy obowiązek, któremu podlegają organy nadzoru wszelkich placówek oświatowych oraz organizatorzy działalności oświatowej, opiekuńczej, wychowawczej, resocjalizacyjnej, religijnej, artystycznej, medycznej, rekreacyjnej, sportowej lub związanej z rozwijaniem zainteresowań przez małoletnich.
Został on określony w art. 22b i art. 22c. Polega on na wprowadzeniu standardów ochrony małoletnich. Te standardy mają być napisane w sposób zrozumiały dla małoletnich. Muszą być opublikowane na stronie internetowej, a także wywieszone w lokalu w wersji pełnej oraz w wersji skróconej, przeznaczonej dla małoletnich. Muszą uwzględniać sytuację osób z niepełnosprawnościami i specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Ponadto raz na 2 lata należy dokonywać oceny i ewentualnej aktualizacji standardów.
Termin wdrożenia
Zrobiło się ostatnio głośno wokół tego tematu, ale bez paniki obowiązek ten wchodzi w życie 28 lipca 2024. Nie wiem skąd się wziął pojawiający się w przestrzeni publicznej termin 15 sierpnia. Ustawa nowelizująca została opublikowana 28 lipca 2023, w przepisach końcowych ustalono jej wejście w życie po upływie 6 miesięcy, z wyjątkiem właśnie art. 22b, który należy wdrożyć w ciągu 6 miesięcy od wejścia w życie ustawy.
Co mają zawierać standardy?
Jesteśmy w tym samym momencie, co przed wdrażaniem RODO. Wszyscy działają po omacku. Przedmiot standardów został określony dość ogólnie, więc zacytuję tylko dotyczący nas fragnemt art. 22c:
- W standardach, w sposób dostosowany do charakteru i rodzaju placówki lub działalności, określa się w szczególności:
1) zasady zapewniające bezpieczne relacje między małoletnim a personelem placówki lub organizatora, a w szczególności zachowania niedozwolone wobec małoletnich;
2) zasady i procedurę podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego;
3) procedury i osoby odpowiedzialne za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego, zawiadamianie sądu opiekuńczego oraz w przypadku instytucji, które posiadają takie uprawnienia, osoby odpowiedzialne za wszczynanie procedury „Niebieskie Karty”;
4) zasady przeglądu i aktualizacji standardów;
5) zakres kompetencji osoby odpowiedzialnej za przygotowanie personelu placówki lub organizatora do stosowania standardów, zasady przygotowania tego personelu do ich stosowania oraz sposób dokumentowania tej czynności;
6) zasady i sposób udostępniania rodzicom albo opiekunom prawnym lub faktycznym oraz małoletnim standardów do zaznajomienia się z nimi i ich stosowania;
7) osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu i udzielenie mu wsparcia;
8) sposób dokumentowania i zasady przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego.
- W standardach wprowadzanych w placówce lub miejscu prowadzonej działalności, o których mowa w art. 22b, należy określić także:
1) wymogi dotyczące bezpiecznych relacji między małoletnimi, a w szczególności zachowania niedozwolone;
2) zasady korzystania z urządzeń elektronicznych z dostępem do sieci Internet;
3) procedury ochrony dzieci przed treściami szkodliwymi i zagrożeniami w sieci Internet oraz utrwalonymi w innej formie;
4) zasady ustalania planu wsparcia małoletniego po ujawnieniu krzywdzenia.
Co ciekawe osobne standardy muszą również wygenerować i wdrożyć podmioty świadczące usługi hotelarskie, turystyczne i zakwaterowania zbiorowego.
Sankcje
Jeśli pracodawca lub dopuszczający do działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi, nie zweryfikuje tej osoby w rejestrze sprawców podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny nie niższej niż 1000 zł.
Również osoba angażowana, do ww. działalności nie przedłoży zaświadczeń z KRK i oświadczeń, o których pisałem powyżej też podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny nie niższej niż 1000 zł.
Przedstawiciel klubu, który mimo wiedzy o figurowaniu w rejestrach (sprawców i KRK) zatrudnił lub dopuścił do opieki takie osoby z nieczystą kartoteką, oprócz aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny nie niższej niż 1000 zł będzie musiał zapłacić świadczenie pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej do 10 000 zł.
Jeśli klub dopuści do opieki osobę, wobec której sąd orzekł zakazu zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi, to osoba odpowiedzialna za to podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Może też mu zostać wymierzony środek karny w postaci świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości do aż 30 000 zł.
Za brak wdrożenia standardów ochrony małoletnich ustawa przewiduję karą grzywny do 250 zł albo karą nagany, a przypadku ponownego stwierdzenia braku podlega karze grzywny nie niższej niż 1000 zł oraz wpłatę na Fundusz w kwocie do 10 000 zł.
